Waarom katten doen wat ze doen

Als je de tijd neemt om het gedrag van je kat te observeren gedurende een hele dag, kan dat tot fascinerende inzichten leiden. Wanneer je meer dan één kat hebt - een zogenaamd 'meer-kats-huishouden' - dan heb je ook nog eens de luxe om sociale interacties te mogen aanschouwen. Het begrijpen van de mechanismen die gedrag veroorzaken vormt één van de meest uitdagende onderwerpen in de biologie. Eén ding is in ieder geval zeker: gedrag ontstaat nooit toevallig of spontaan. Je katten doen alles met een goede reden! Kattengedrag op de vroege ochtend Het begint ‘s ochtends al, misschien nog voordat je een slok koffie hebt kunnen nemen. Vol trots en onder luid gemiauw kondigt je kat zijn eigen intocht aan. Je hoort dat hij moeite moet doen om door het kattenluik heen te komen, wat doet vermoeden dat hij een enorme prooi gevangen heeft. Wat zal het deze keer zijn: een ekster, een konijn of een duif? Brrrr... en dat op je nuchtere maag! Je wordt als kattenbaasje natuurlijk wel geacht vol trots zijn prooi te bewonderen. Ik heb zelf het idee dat mijn katten teleurgesteld zijn dat er geen lakeien bij de tuindeur staan te wachten om hen onder luid getrompetter binnen te halen. Strompelend in je ochtendjas ga je kijken waar je kat zich zo druk om maakt. Jouw aandeel van de buit van de jacht ligt je al tegemoet te glimmen op de deurmat. Proficiat, mijn obligate carnivoor, je jachtkunsten zijn werkelijk fantastisch! Iedere dag beleef je een nieuw avontuur wanneer je samenwoont met een kat. Wat is (katten)gedrag nu eigenlijk? Als je naar bovenstaand voorbeeld kijkt, zou je daar verschillende soorten kattengedrag in kunnen herkennen. Maar wat is gedrag nu precies? Is een neus-aan-neus-begroeting gedrag? En om eten miauwen? En wat te denken van het juist NIET bespringen van een voorbij sjezende speelgoedmuis? Het antwoord is eenvoudig: het is allemaal gedrag. Alles wat een dier (of mens) wel of juist niet doet, is gedrag. Dat klinkt misschien wat vaag. Waarschijnlijk is dat nou precies de reden waarom men onterecht denkt dat gedrag iets magisch is; iets wat spontaan en/of per toeval onstaat. Niets is minder waar; gedrag wordt aangestuurd door de hersenen en ontstaat als reactie op een activerende prikkel. Zo’n activerende prikkel kan bijvoorbeeld een verandering in het aantal uren daglicht zijn. Wanneer de dagen weer langer en warmer worden, reageren katten daarop. Zo zullen katertjes bijvoorbeeld op zoek gaan naar een vruchtbare poes. Iedereen kent dit kater-gedrag wel, maar wist je dat dit een directe reactie is op een verandering van de buitenomgeving? Er is dus altijd een aanleiding en logische verklaring voor gedrag. Maar waarom reageren katers dan op deze manier wanneer het buiten langer licht is?

Waarom gedragen katten zich zoals ze zich gedragen? Zowel voor als tijdens het vertonen van gedrag spelen zich in het lijf ingewikkelde processen af. Gedrag is daarmee ook het meest zichtbare aspect van de gezondheid en het welzijn van de kat. Omdat we met gedrag een heel klein beetje inzicht krijgen van wat er in het lijf van de kat gebeurt. Bij katten is de hormonale prikkeling sterk afhankelijk van het aantal uren daglicht. Dat betekent dat het aantal uren daglicht simpelweg zorgt voor meer of minder sekshormonen. Een hoger aantal uren daglicht zorgt voor meer 'sekshormonen'. Deze zorgen op hun beurt voor seksuele gevoelens en verlangens. Het gevoel van opwinding wordt door de hersencellen doorgegeven aan het lichaam. Hierdoor onstaat de drang te dekken. De kat zal naar buiten willen om het verlangen om te zetten in actie. Het enige wat wij aan de kater zien, is dat hij naar buiten wil. Maar er is dus - voordat dit gedrag ontstond - al van alles gebeurd in zijn lijf dat uiteindelijk tot dit gedrag heeft geleid. Dat maakt gedrag, en het interpreteren ervan soms best ingewikkeld.

'Ik ken mijn katten toch het beste?' Deze opmerking hoor/lees ik vaak. Het omgekeerde lijkt echter waar te zijn. Katten kennen jou waarschijnlijk veel beter dan jij je kat kent. Katten leren namelijk welk gedrag jij fijn en - belangrijker - welk gedrag jij het meest vervelend vindt, en zij maken daar nogal functioneel gebruik van. Katten leren per gezinslid wat ze moeten doen om iets voor elkaar te krijgen. Veegt je kat bij de tuindeur als hij naar buiten wil, maar doet hij dat bij je vriend eigenlijk nooit? Dan kun je er de donder op zeggen dat je vriend de tuindeur nooit heeft open gedaan en jij wel. Vind jij dat ene hoge miauwtje extra irritant en spring je meteen op om naar de snoepjeskast te rennen wanneer je kat dat geluid produceert? Het spijt me dit te moeten schrijven, maar dan heb je je kat dat irritante miauwtje zelf aangeleerd. Katten zijn geweldig slimme dieren!

'Kater Simba is homo...' Als je je kat dag in dag uit ziet, dan leer je zijn gewoontes vanzelf kennen. Sommige katteneigenaren voelen hun dier goed aan, maar soms gaat het ook mis. En als het zelf verklaren van gedrag misgaat, dan gaat dat eigenlijk ook vaak flink mis. Er worden dan de meest creatieve verklaringen voor het gedrag bedacht. Zo kunnen mensen het idee hebben dat katten zich maar aanstellen. Poes Diva wordt afgedaan als een grote toneelspeelster die om het minste of geringste gaat zitten blèren, waardoor de andere katten haar 'terecht' pesten. Of men denkt dat de kat homo is omdat kater Simba tegen kater Tijgertje aanwrijft met zijn lijf. Erg leuk gevonden, maar er klopt toch echt niets van. Het is veel teveel gedacht vanuit de mens en daarmee te weinig vanuit de kat.

Kunnen we kattengedrag lezen? Volgens collega kattenbioloog John Bradshaw zijn katteneigenaren in het algemeen niet zo goed in staat om stresssignalen te herkennen. Wanneer het pesten van Diva door de andere katten afgedaan wordt als aanstellerij, dan kan dat grote gevolgen hebben voor haar gezondheid. Wist je dat katten blaasproblemen kunnen krijgen door stresshormonen in hun bloed? En kater Simba is geen homo. Tijgertje heeft de beste kattenspullen en alle poezen in beslag genomen. Kater Simba koestert dus geen warme gevoelens voor Tijger, hij is doodsbang voor hem. Het is dus niet altijd in het belang van de kat om - als mens - zelf een verklaring te bedenken voor het gedrag van de kat. Net als dat het altijd een beetje gokken blijft wat de kat nu toch voor ziekte of medisch probleem heeft wanneer je géén dierenarts raadpleegt, geldt dat voor een gedragsprobleem net zo.

De oplossing: wordt stresssignaal-expert! Je kunt als richtlijn aanhouden dat onderling pesten of ruzie maken altijd erg stressvol is voor katten. Katten zijn van nature stressgevoelige dieren, dus het is onzin om te denken dat je hen een volledig stressvrije omgeving kunt bieden. Maar je doet je kat wel een enorm plezier als je je verdiept in het herkennen van stresssignalen zodat je tijdig deskundige hulp (zoals van Lekker in je Vacht) kunt inschakelen als het dreigt mis te gaan!

#katnl #kat #denisevanlent #kattengedragsdeskundige #kattenbioloog #kattengedrag #stress